Не постои официјална дефиниција за „воена економија“, но постојат многу показатели. Воена економија значи дека државата ги мобилизирала своите ресурси, производствени капацитети и работната сила за поддршка на воената подготовка и производство во пресрет или за време на војната. Најочигледна економска промена е преминот на индустриското производство од стоки за широка потрошувачка кон оружје, муниција и друга воена опрема, пишува Дојче Веле.

Покрај традиционалниот воен хардвер, модерното оружје бара инвестиции во технологија и дигитални услуги како што се софтвер, анализа на податоци, сателитски системи и сигурен интернет, вели Пени Нас, експертка за јавна политика во американската организација „German Marshall Fund“.

За да се управува со сето ова, се зголемува централизираната државна контрола на неопходните индустрии и прераспределбата на ресурсите. Оваа контрола им овозможува на владите да дадат приоритет и да ги пренасочат суровините кон индустриите и стоките поврзани со војната. Другите нешта како гориво или храна можат да се рационализираат за да ѝ се даде приоритет на војската.

Кој има корист од воената економија?

„Во вистинска воена економија, сите елементи на општеството се преориентирани кон одбрана на татковината“, изјавила Нас. Оваа преориентација е скапа и обично постои големо зголемување на државните трошоци за да се плати сето тоа. Ова може да доведе до повеќе задолжувања, инфлација, повисоки даноци и помалку пари за социјални трошоци.

Армин Штајнбах, соработник на бриселскиот аналитички центар за економија „Бројгел“ и професор на деловното училиште ХЕЦ во Париз, тврди дека големите победници се компаниите фокусирани на воени производи, дигитални технологии, информации и разузнавање, фармацевтска и медицинска технологија. „Свртувањето кон воените економии може да биде катализатор за научниот и технолошкиот напредок“, изјавил Штајнбах за ДВ и додал: „Новите комуникациски системи, млазни мотори, радари, разузнавачкиот напредок носат корист – и овие технологии влијаат на другите индустрии“.

Транзиција кон воена економија

Преминот од цивилна на воена економија може да се случи бавно или брзо во зависност од ситуацијата. За време на Втората светска војна, Германија имала предност бидејќи знаела дека ќе нападне и работела на подготовките. САД, Велика Британија и другите сојузници задоцнија со одговорот, па мораа избезумено да го бараат.

Денес Русија и Украина се во слични ситуации. Русија значително ги зголеми воените трошоци, го зголеми производството на стоки наменети за војската и воведе контрола на капиталот за да го забави одливот на пари од земјата. Инфлацијата пораснала, а владата ја зголемила јавната потрошувачка за да ја одржи цивилната економија.

Посиромашната Украина е во многу полоша ситуација. Бидејќи е нападната, таа се бори за опстанок и инвестира многу повеќе во воените напори. Денес Украина троши 58 отсто од својот буџет за воени расходи, истакнал Штајнбах.

Исто како и Русија и Украина ја мобилизирала својата работна сила, принудувајќи многу искусни работници да го напуштат традиционалното производство. На барање на владата, многу фабрики биле преуредени за производство на оружје и муниција.

Други земји во режим на воена економија

Постојат голем број други земји кои до одреден степен се во режим на воена економија поради тековните воени конфликти. Меѓу нив се Мјанмар, Судан и Јемен, каде беснеат граѓански војни. Конфликтите во Израел, Сирија, Етиопија и Еритреја, исто така, довеле до економски нарушувања бидејќи тамошните влади се фокусираат на воените напори.

Израел ги зголеми трошоците за одбрана. Многу работници биле регрутирани да се борат и на тој начин биле исфрлени од цивилниот пазар на труд. За да го плати тоа, владата ги зголемила данокот на додадена вредност (ДДВ), стапките за комунални услуги и даноците на имот.

Европската унија е подготвена за повторно вооружување

ЕУ неодамна повторно се активира поради слабеењето на американската поддршка за Украина, НАТО и Европа воопшто. По децениската американска поддршка за Европа, американската администрација на Доналд Трамп сè повеќе се приближува до рускиот претседател Владимир Путин. Ова особено ги загрижи европските држави кои се потпираа на трансатлантските безбедносни гаранции.

Членките на НАТО – од кои 23 се дел од Европската унија – едвај успеаја да издвојат два отсто од БДП за одбрана, а сега и овој процент не се смета за доволен.

Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, на 4 март го објави одбранбениот план „ReArm Europe“ (Повторно вооружување на Европа). Планот од 800 милијарди евра има за цел да ги зајакне воените капацитети на ЕУ. Вклучува вкупно 150 милијарди евра заеми за членките на ЕУ. Покрај тоа, олабавувањето на строгите регулативи за буџетскиот дефицит ќе им овозможи на земјите да трошат повеќе, што може да доведе до нови 650 милијарди евра воени трошоци во следните неколку години.

Германија подготвена да ги зголеми воените инвестиции

Од своја страна, Германија зачекори на тоа поле со одобрување на новите буџетски правила во Бундестагот на 21 март. Во иднина, владата ќе биде послободна да инвестира во одбраната бидејќи поголемиот дел од трошоците за одбраната повеќе нема да бидат ограничени со правилата за фискален дефицит. Овој чекор беше толку голем што барал промена на уставот на земјата и може да значи вистински потрес на безбедносната политика на континентот.

Пени Нас смета дека е потребен подобар пристап до енергија и поголема координација на европско ниво за да се избегне неусогласеност на низа национални одбранбени способности. Заедничките набавки и заедничкото истражување и развој треба да ги намалат трошоците. „На политичко ниво, многу се зборува за зголемување на воените капацитети на Европа, но тоа е во многу рана фаза“ објасни Нас и додаде: „Европа тргна од силна позиција, со силни фискални ресурси и производствени капацитети“.