Граѓаните и студентите од цела Србија со денови пешачеа до Нови Сад за да одбележат една година од трагедијата, чиј епилог сè уште не сме го виделе. На тој 1 ноември 16 лица загинаа, а неколку беа тешко повредени. Шестмина осомничени, меѓу кои најистакнати се поранешните министри Томислав Момировиќ и Горан Весиќ, денес се на слобода или во домашен притвор.

Казната на Вучиќ што одекнува до ден-денес

„Сè реновиравме, само настрешникот не“, рече српскиот претседател Александар Вучиќ на денот на несреќата. Таа реченица сè уште одекнува денес.

Сè почна на 22 ноември кога еден млад човек беше нападнат за време на 16-минутното молчење на митингот пред Факултетот за драмски уметности. Насилството ја претвори комеморацијата во движење. Факултетите беа ставени во карантин, а „крвавата тупаница“ стана симбол на отпор.

Протести во секој агол од земјата

Протестите набргу се проширија во цела Србија, од блокадата на Славија и Автокоманда во Белград до масовни собири во Нови Сад и Ниш. По крвавите сцени во Нови Сад, премиерот Милош Вучевиќ поднесе оставка.

Речиси секој ден имаше барем еден протест, а според процените од Архивата на јавните собранија, независно тело за броење луѓе на демонстрациите, најмалку 100 града имаа некаков облик на масовно изразување незадоволство.

Она што ги обедини овие огромни протести беа четири студентски барања, од кои главното се однесуваше на документацијата за изградбата на железничката станица. Оваа година имаше многу пресвртни точки, но една од нив беше слоганот „не сте компетентни“, кој го повикува претседателот да престане да ги надминува своите уставно загарантирани овластувања.

Во декември демонстрантите ја исвиркаа прес-конференцијата на Вучиќ по што претседателот објави дел од документацијата. Сепак, анкетната комисија подоцна објави дека „недостига важен материјал“. Повеќе од 20.000 документи, половина милион страници, беа објавени на три владини веб-страници, но без клучни договори и записници.

Кога протестот почна да се смирува, нова искра ја запали толпата, еден студент беше прегазен за време на едноминутното молчење. Изјавата на Вучиќ „човекот само сакаше да помине“ повторно ги изведе луѓето на улиците.

Пролетно будење

Во текот на пролетта студентскиот бунт веќе полека прерасна во движење, а поддршката за исполнување на барањата растеше. Паралелно, владата почна да упатува сè посериозни закани, но сепак без да се вклучи во конфликт. Реченицата на Александар Вучиќ „да ги изнесеме ‘кобрите’ и да ги растераме сите“ ја потресе Србија во тој момент. Студентскиот бунт полека се градеше и кулминира, но времето отчукуваше.

Протестите кулминираа на 15 март, кога, според независни процени, речиси 300.000 луѓе излегоа на улиците. Два дена претходно, шест демонстранти беа уапсени, а исто толку ја напуштија земјата под обвинение за обид за „насилна промена на уставниот поредок“. Тој ден лидерите на владата си ги покажаа забите првпат.

За време на 15-минутното молчење, демонстрантите беа погодени од звучен бран, подоцна потврден како дејство на звучен топ. Владата првин го негира постоењето на уредот, а потоа самиот министер за полиција, Ивица Дачиќ, им го покажа на новинарите. Неговата употреба сè уште се негира, пишува новинарот на „Индекс.хр“.