Научниците открија нов и опасен климатски феномен кој веќе е одговорен за смртта на десетици илјади луѓе.
Сепак, досега никој не може да го предвиди или целосно да го објасни, како што пишува Science Daily. Еве го нивниот целосен извештај:
Најтоплата година на Земјата беше 2023 година, со просечна температура која беше за 1,18 степени Целзиусови повисока од просекот во 20-от век, со што го надмина претходниот рекорд поставен во 2016 година. До сега, десетте најтопли години сите се случиле во последната декада. 2024 година, пак, се чини дека ќе собори уште еден рекорд.
Иако ова можеби не е новост за многумина, во услови на постојан пораст на глобалните температури, се појавува нов и забележителен феномен: одредени региони доживуваат повторливи топлотни бранови кои се толку екстремни што далеку го надминуваат она што било предвидено или што може да се објасни од глобалните климатски модели. Една нова студија ја објави првата светска мапа на овие региони, кои се појавуваат на секој континент освен на Антарктикот, наликувајќи на џиновски пликови на кожата на Земјата. Во последните неколку години, овие екстремни топлотни бранови убиле десетици илјади луѓе, уништиле земјоделски култури и шуми, и предизвикале разорни пожари.
„Големите и неочекувани разлики со кои неодамнешните екстреми на регионално ниво ги надминаа претходните рекорди покренаа прашања за тоа колку точно климатските модели можат да обезбедат соодветни проценки за врската помеѓу глобалните температурни промени и климатските ризици на регионално ниво,“ се вели во студијата.
„Ова се екстремни трендови кои произлегуваат од физичките интеракции кои можеби не ги разбираме целосно,“ изјавува водечкиот автор Каи Корнхубер, научен соработник на Училиштето за клима при Универзитетот Колумбија и опсерваторијата Ламонт-Дохерти. „Овие региони стануваат привремени оранжерии.“ Корнхубер е исто така виш истражувач во Меѓународниот институт за анализа на применети системи во Австрија. Студијата беше објавена во списанието Proceedings of the National Academy of Sciences.
Студијата ги анализира топлотните бранови во последните 65 години, идентификувајќи ги областите каде екстремната топлина се зголемува значително побрзо од поумерените температури. Ова често доведува до максимални температури кои ги надминуваат претходните рекорди многу пати, понекогаш запрепастувачки. На пример, деветдневниот топлотен бран што го зафати северозападот на САД и југозападот на Канада во јуни 2021 година ја сруши дневната температура во некои области за 30 степени Целзиусови (54°F). Ова го вклучуваше највисокото забележано температура во Канада, 49,6°C (121,3°F) во Литон, Британска Колумбија. Еден ден подоцна, градот беше уништен од пожар предизвикан делумно од исушувањето на вегетацијата поради екстремната топлина. Во Орегон и Вашингтон стотици луѓе починаа од топлотен удар и други здравствени проблеми.
Овие екстремни топлотни бранови се појавуваат најчесто во последните пет години, иако некои се забележани и порано, во раните 2000-ти години или пред тоа. Најпогодените региони вклучуваат густо населени области во централна Кина, Јапонија, Кореја, Арапскиот полуостров, источна Австралија и делови од Африка. Други области вклучуваат северозападни територии на Канада и нејзините арктички острови, северен Гренланд, јужна Јужна Америка и делови од Сибир. Мапата покажува и делови на Тексас и Ново Мексико, иако тие не се во најекстремните категории.
Според извештајот, најсилните и најупорните знаци доаѓаат од северозападна Европа, каде серијата топлотни бранови довела до околу 60.000 смртни случаи во 2022 година и 47.000 смртни случаи во 2023 година. Овие настани биле забележани во Германија, Франција, Велика Британија, Холандија и други земји. Во овој регион, најтоплите денови од годината се зголемуваат двојно побрзо од просечните летни температури. Регионот е особено ранлив, бидејќи, за разлика од САД, повеќето луѓе немаат климатизери, бидејќи традиционално се сметаат за непотребни. Крајностите продолжиле; во септември оваа година беа забележани нови температурни рекорди во Австрија, Франција, Унгарија, Словенија, Норвешка и Шведска.
Истражувачите го нарекуваат овој статистички тренд „ширење на опашката“, што значи аномално појавување на температури на екстремната горна граница или над она што би се очекувало од едноставното зголемување на просечните летни температури. Сепак, феноменот не е присутен насекаде. Студијата покажува дека максималните температури во многу други региони се всушност пониски отколку што предвидуваат моделите. Ова вклучува големи делови од северно-централниот дел на САД и југо-централниот дел на Канада, внатрешноста на Јужна Америка, поголемиот дел од Сибир, северна Африка и северна Австралија. Иако и тука топлината се зголемува, екстремите се зголемуваат со слична или побавна стапка отколку што сугерираат промените во просекот.
