Промените во климата не се веќе прашање на иднината — тие се реалност. Европа, според најновиот климатски извештај на програмата Коперник и Светската метеоролошка организација, се загрева побрзо од било кој друг континент. Извештајот, објавен на 16 април 2025 година, покажува дека 2024 била најтоплата година во Европа откако се вршат мерења, со просечно зголемување на температурата од 2,4°C во однос на прединдустриското ниво.

Овој тренд е двојно поинтензивен од глобалниот просек, кој изнесува 1,3°C. Единствена исклучок била Исланд, каде температурите останале под просекот. Но остатокот од Европа забележал натпросечна топлина, што довело до сериозни последици, како масовно топење на глечерите, рекордни температури на морето и континуирано зголемување на нивото на океаните.

Природата на климатската закана

„Температурите на морето беа екстремно високи, нивото на морето продолжи да расте, а глечерите продолжија да се повлекуваат. Ваквите податоци ни кажуваат дека климатската криза е длабока и итна,“ изјави Саманта Бурџис, една од водечките авторки на извештајот.

Освен рекордните температури, Европа минатата година се соочи со серија екстремни временски услови. Најголем дел од штетата дојде од поплави и суши, кои стануваат сè почести и поразорни.

Во Шпанија, во регионот на Валенсија, есенските поплави во октомври и ноември однесоа над 220 животи. За само неколку часа паднаа количини врнежи што ги срушија сите досегашни рекорди. Водата разурна домови, уништи патишта и автомобили, а штетата се проценува на над 16 милијарди евра.

Во истиот период, бурата Борис предизвика поплави низ осум источноевропски земји. Според официјалните податоци, 413.000 луѓе биле директно погодени, а животите ги загубиле најмалку 335 лица.

Втор најтопол топлотен стрес во историјата

Според извештајот, 2024 година имала втор најголем број денови со екстремен топлотен стрес досега. Источна Европа била особено погодена со високи температури и суши, дури и во зимскиот период. Истовремено, западна Европа се соочи со обилни врнежи невидени од 1950 година.

Оваа комбинација на суша и обилни врнежи создава дополнителен ризик – тврдата и исушена почва не може да ја апсорбира водата, па дури и умерени дождови можат да предизвикаат опасни поплави.

„Адаптацијата е неопходна“

„Секое дополнително зголемување на температурите ја зголемува заканата за нашите животи, економии и екосистеми. Неопходна е адаптација – веднаш,“ порача Селест Сауло, генерален секретар на Светската метеоролошка организација.

Експертите предупредуваат дека климатските промени не се апстрактна глобална појава – тие имаат реални, директни последици на локално ниво. Поради тоа, градовите, регионите и националните влади треба да инвестираат во мерки за прилагодување, заштита на критична инфраструктура и подобрување на системите за рано предупредување.

Позитивни поместувања – но недоволни

Иако извештајот укажува на алармантни трендови, постојат и одредени позитивни показатели. Некои земји, како Германија, формално ги исполнија климатските цели, иако дел од тие резултати се должат на привремени економски и енергетски услови, а не на одржливи структурни промени.

И покрај растот на свеста и заложбите за намалување на емисиите, концентрацијата на стакленички гасови во атмосферата продолжува да расте, достигнувајќи рекордни нивоа во 2024 година.

Заклучок

Извештајот „Состојба на европската клима 2024“ е остро потсетување дека Европа е на првата линија од климатската борба. Топлотните бранови, поплавите, сушите и другите екстремни настани ќе станат уште поинтензивни и почести доколку не се преземат итни и решителни мерки – не само глобално, туку и локално.

Промените се веќе тука. Одговорот зависи од нас.