Ноќе, светот често може да изгледа како потемно и пострашно место, а негативните мисли лесно наоѓаат пат да навлезат во умот. Додека лежите будни и гледате во таванот, може да почувствувате потреба за „погрешни задоволства“ – цигара, чоколадо или оброк богат со јаглехидрати, пишува „Science Alert“.

Постои силен научен консензус дека човечкиот ум функционира поинаку ако остане буден по полноќ. По овој час, негативните емоции стануваат понагласени, ризичните идеи изгледаат попримамливо, а контролата и воздржаноста постепено исчезнуваат.

Истражувачите сметаат дека во основата на овие промени лежи циркадискиот ритам, кој длабоко влијае врз функциите на мозокот. Во труд објавен во 2022 година, научниците ги сумираат доказите дека мозочните системи навистина се однесуваат поинаку кога ќе падне мракот.

Нивната хипотеза, наречена „Умот по полноќ“, сугерира дека човечкото тело и умот го следат природниот 24-часовен циклус на активност и одмор, кој директно влијае врз нашите емоции и однесување.

Со едноставни зборови – во одредени часови од денот, човечката психа е предиспонирана да чувствува и да се однесува на специфичен начин. Во текот на денот, молекуларните процеси и мозочната активност се приспособени за будност, внимание и енергија. Но, ноќе, нормалното однесување за луѓето е – да спијат.

Еволутивна логика на спиењето

Од еволутивна перспектива, тоа има совршена смисла. Луѓето се далеку поефикасни во текот на денот, кога можат да ловат, собираат храна или комуницираат. Ноќта, пак, е резервирана за одмор и обновување.

„Постојат милиони луѓе кои се будни во сред ноќ, а постојат прилично јасни докази дека нивниот мозок тогаш не функционира исто како во текот на денот,“ изјави неврологот Елизабет Клерман од Универзитетот „Harvard“ во 2022 година, кога оваа студија беше објавена.

„Умот по полноќ“ во пракса

Авторите на хипотезата наведуваат два примери за да ја илустрираат поентата.

Првиот пример е корисник на хероин кој успешно ги контролира своите желби во текот на денот, но ноќе попушта и посегнува по дрогата.

Вториот е студент со хронична несоница, кој како што минуваат ноќите без сон, почнува да чувствува безнадежност, осаменост и очај.

Двете сценарија можат да имаат трагичен исход. Самоубиствата и самоповредувањата се далеку почести во ноќните часови. Некои истражувања покажуваат тројно зголемен ризик од самоубиство меѓу полноќ и шест часот наутро во споредба со кој било друг дел од денот.

Студија од 2020 година заклучи дека ноќната будност претставува сериозен ризик-фактор за самоубиство, „веројатно поради неусогласеност на циркадиските ритми“.

Зошто ноќта го менува умот

Луѓето, исто така, почесто користат нелегални или опасни супстанции во текот на ноќта. Истражување спроведено во надгледуван центар за консумација на дроги во Бразил во 2020 година покажа 4,7 пати поголем ризик од предозирање со опијати ноќе.

Некои од овие однесувања може да се објаснат со недостиг на сон или со чувството на сигурност што го дава мракот, но веројатно се вклучени и невролошки промени кои се појавуваат во текот на ноќта.

Истражувачите како Клерман и нејзините колеги веруваат дека овие фактори мора дополнително да се испитаат за да се заштитат најранливите групи – оние кои се најчесто будни по полноќ.

До денес, авторите наведуваат дека ниедна студија не ја испитала директно врската помеѓу недостатокот на сон, циркадискиот тајминг и начинот на кој мозокот го обработува чувството на награда.

Како резултат, сè уште не знаеме како ноќната рутина влијае врз работниците во смени – како што се пилотите, лекарите или медицинскиот персонал.

Околу шест часа од деноноќието, човештвото изненадувачки малку знае за тоа како мозокот навистина функционира. Без разлика дали спиеме или сме будни – умот по полноќ останува мистерија.