Метаболизмот не се „нарушува“ неизбежно со стареењето, туку останува стабилен со децении и само благо се успорува по 60-тата година од животот. Стареењето има влијание, но животните навики играат клучна улога во одржувањето на телесната тежина, пишува „Е-клиника“.

Што е метаболизам?

Метаболизмот ги опфаќа сите хемиски процеси во организмот што го одржуваат животот и функциите на телото – претворање на храната во енергија, раст, обновување на клетките и поддршка на органите.

„Метаболичката стапка е количината енергија што телото ја користи за да ги одржува овие витални процеси,“ објаснува д-р Матјаш Фехервари.

Дури и кога мирува, телото продолжува да работи – срцето чука, белите дробови дишат, а мозокот е активен. Овој процес се нарекува базална метаболичка стапка (BMR).

Најчести заблуди за метаболизмот

„Еден од најголемите митови е дека луѓето со ‘брз’ метаболизам можат да јадат што сакаат без да се здебелат,“ вели д-р Фехервари.

Во реалноста, разликите меѓу луѓето со побрз и поспор метаболизам се мали.

Друга честа заблуда е дека метаболизмот е единствениот фактор што ја одредува телесната тежина.

„Телесната тежина се регулира преку мрежа од сложени фактори: квалитет на исхраната, мускулна маса, сон и физичка активност, но и подлабоки физиолошки механизми – како протокот на жолчка, функцијата и големината на желудникот, нервните (вагални) сигнали и дејството на цревните хормони што го регулираат варењето,“ додава тој.

И цревната флора има важна улога, бидејќи влијае на тоа колку ефикасно ја апсорбираме енергијата од храната и како функционира метаболизмот во целина.

Како метаболизмот се менува со стареењето?

Метаболизмот не опаѓа праволиниски. Според студија објавена во списанието „Science“ во 2021 година, која опфатила над 6.000 лица, потрошувачката на енергија е највисока во детството, а потоа постепено се намалува до 20-тата година.

„Од 20 до 60 години метаболичката стапка е изненадувачки стабилна, бидејќи се прилагодува на телесната големина и состав. По 60-тата година доаѓа до бавно, но забележливо опаѓање“, вели д-р Фехервари.

По 60-тата година, метаболизмот обично се намалува за околу 0,7 отсто годишно. Главните причини се губење на мускулна маса (саркопенија), намалена физичка активност и суптилни хормонални промени – пониски нивоа на хормон за раст и полови хормони. Ефикасноста на митохондриите, „енергетските фабрики“ во клетките, исто така може благо да опадне со годините.

Влијание на животните навики

Одредени навики можат да го зајакнат или успорат метаболизмот:

• Ниска мускулна маса и неактивност – мускулното ткиво согорува повеќе енергија дури и во мирување.

• Драстични диети со строго ограничување на калории – можат привремено да го успорат метаболизмот.

• Недостаток на квалитетен сон – влијае на хормоните лептин (за ситост) и грелин (за глад).

• Хроничен стрес – го зголемува нивото на кортизол и поттикнува таложење масти.

• Пушењето и прекумерниот алкохол – го нарушуваат клеточниот метаболизам и хормоналната рамнотежа.

„Не постои магична пилула“, вели д-р Фехервари. Можно е привремено зголемување на потрошувачката на енергија по физичка активност или со кофеинот, но ефектите се мали.

Најдокажан и ефикасен начин да се одржи здрав метаболизам е зачувувањето на мускулната маса и редовната физичка активност во текот на целиот живот.

Како да се одржи добар метаболизам и во староста?

• Бидете физички активни – комбинирајте аеробни активности (брзо одење, возење велосипед) со вежби за сила.

• Обезбедете доволен внес на протеини – тие ги обновуваат мускулите и спречуваат губење на маса.

• Избегнувајте екстремни диети, спијте доволно и контролирајте го стресот.

• Правете редовни здравствени прегледи – проблеми со тироидната жлезда, недостаток на витамин Д или хормонални дисбаланси можат да влијаат на метаболизмот.

„Здрави навики, движење и рамнотежа – тоа е клучот за добар метаболизам и виталност, дури и по шеесеттата,“ заклучува д-р Матјаш Фехервари.