Медицинската марихуана најчесто се препишува за ублажување на хроничната болка, особено кај пациенти со мултиплекс склероза и рак. Се користи и кај пациенти со епилепсија, особено кај оние со ретки форми како што е Драветов синдром. Се користи и за ублажување на гадење и повраќање предизвикани од хемотерапија и за стимулирање на апетитот кај пациенти со СИДА. Конечно, може да помогне и со анксиозни нарушувања и посттрауматско стресно растројство (ПТСН).

Бидејќи до неодамна беше нелегален, сè уште нема доволно студии за можните долгорочни штетни или позитивни последици од користењето канабис.

Но, во последно време, истражувањата, и на животните и на луѓето, сè повеќе покажуваат дека тоа може да има посериозни ефекти врз активноста на гените, односно врз епигеномот, отколку што се мислеше.

Што е епигеном и како функционира?

Епигеномот е збир на сите промени кои ја регулираат генската експресија без промена на ДНК. Овие промени влијаат на активноста на гените - нивното посилно изразување или замолчување, а се активирани од влијанијата од околината, на пример исхраната и начинот на живот. Но, тие може да бидат и наследни во смисла дека може да се пренесат на потомството.

Најчестите форми на епигенетски промени се метилација на ДНК и модификација на хистон.

Метилацијата на ДНК вклучува додавање на метил група на ДНК, што може да резултира со замолчување на генската експресија бидејќи метилираниот регион станува помалку достапен за транскрипција - препишување на генетските информации што служи како образец за синтеза на протеини. Со други зборови, метилацијата може да ги стиши гените.

Тој игра клучна улога во спречувањето на изразување на несакани гени, како што се оние поврзани со развојот на туморот.

Хистоните се протеини околу кои е обвиткана ДНК, што овозможува организација и регулирање на генската експресија во клетките. Промените на хистоните, како што се ацетилација и метилација, го регулираат пристапот до ДНК за гореспоменатата транскрипција. Ацетилацијата обично ја олеснува генската експресија, додека метилацијата може да има различни ефекти.

Некои студии покажуваат дека канабисот може да стимулира метилација на ДНК и ацетилација на хистон.

На пример, се покажа дека психоактивната состојка на канабисот, THC, може да ја подобри транскрипцијата на одредени гени кои се поврзани со невролошките функции, однесувањето и имунолошкиот одговор.

Промените во хистонската ацетилација поврзани со консумацијата на канабис, исто така, може да бидат поврзани со долгорочни ефекти врз невропластичноста на мозокот и меморијата.

Истражување и нивните наоди

Во една понова студија објавена во списанието „Nature Molecular Psychiatry“, спроведена од научници од неколку истражувачки институти, примероци од крв од околу 1.000 возрасни корисници на марихуана беа постојано анализирани во текот на годините со цел да се откријат нејзините можни ефекти врз епигенетските промени.

Конкретно, истражувачите се фокусираа на промените во метилацијата на ДНК кај луѓето кои редовно користат канабис.

Повеќекратните епигенетски промени поврзани со употребата на канабис претходно беа поврзани со различни процеси како што се размножување на клетките, сигнализација на хормони, инфекции, психијатриски нарушувања како што се шизофренија и биполарно растројство и нарушувања на зависност од супстанции.

Нема докази за причините, но има докази за врски

Важно е да се напомене дека оваа студија не докажа дека канабисот директно ги предизвикува овие промени или дека предизвикува здравствени проблеми. Ќе бидат потребни дополнителни истражувања за потенцијални докази.

Сепак, резултатите покажаа дека постои значајна поврзаност помеѓу користењето марихуана и промените во моделите на метилација на ДНК во гените поврзани со функцијата на мозокот, имунолошкиот систем и кардиоваскуларното здравје.

Посебно е интересно што промените во метилацијата на ДНК се забележани во гените одговорни за синтеза на допамин и серотонин, невротрансмитери кои го регулираат расположението, мотивацијата и чувството на задоволство, поради што често се нарекуваат хормони на среќата.

Студијата исто така покажа дека промените во епигеномот се забележани не само кај активните корисници на марихуана, туку и кај повремените корисници, што сугерира дека дури и ниската или повремената изложеност на марихуана може да има траен ефект врз епигенетската регулација.

Механизам на епигенетски промени

Епигенетските промени предизвикани од марихуаната се случуваат преку сложен процес во кој психоактивни супстанции, како што е THC, ги менуваат сигналните патишта во клетките. THC се врзува за канабиноидните рецептори во мозокот и во периферните ткива, што предизвикува серија биохемиски реакции кои можат да влијаат на епигенетските механизми.

На пример, THC може да го стимулира производството на реактивни кислородни видови (ROS), кои предизвикуваат оксидативен стрес. Овој стрес може да ја оштети ДНК и да ги активира ензимите како што е ДНК метилтрансферазата (DNMT), која додава метил групи на ДНК и ја менува генската експресија.

Можни долгорочни последици

Гореспоменатите епигенетски промени би можеле да имаат далекусежни последици по здравјето на корисниците на марихуана.

Тие можат да бидат долготрајни, па дури и да се пренесат на идните генерации, особено ако се појават во репродуктивните клетки.

Научниците предупредуваат дека затоа се потребни дополнителни истражувања за подобро да се разберат долгорочните последици од овие промени, вклучувајќи го и ризикот од развој на невролошки нарушувања, кардиоваскуларни болести и оштетување на имунолошкиот систем.

Една од загрижувачките последици може да биде појавата на когнитивни нарушувања кај потомците на корисници на марихуана. Бидејќи епигенетските промени може да се наследат, децата на родители кои користат марихуана може да бидат изложени на зголемен ризик да развијат нарушувања на учењето, вниманието и однесувањето. Овој ризик е особено изразен доколку промените влијаеле на гените кои се клучни за развојот на мозокот и невролошките функции.

Епигенетски промени и ментално здравје

Гореспоменатата студија исто така покажа дека марихуаната може да влијае на гените поврзани со менталното здравје, особено на оние поврзани со расположението, анксиозноста и депресијата. THC го менува балансот на невротрансмитерите во мозокот, а епигенетските промени што ги предизвикува може дополнително да ги подобрат овие ефекти. Иако марихуаната често се користи како седатив и ослободување од стрес, долготрајната употреба може да има спротивен ефект, односно може да го зголеми ризикот од анксиозни нарушувања и депресија.

Исто така, важно е да се забележи дека епигенетските промени може да варираат меѓу поединците, во зависност од генетските предиспозиции, факторите на околината и моделите на употреба на марихуана. Поради ова, некои истражувања се фокусирани на идентификување на специфични епигенетски биомаркери кои би можеле да помогнат да се предвиди кој е најподложен на кои ефекти.