„Ја пишуваше таа улога за мене. Кога знаеш дека некој веќе видел нешто во тебе, се чувствуваш сигурно. Тоa е најдобриот начин на работа – да бидеш вклучен од самиот почеток, уште на идејата“, изјавила Ренате Раинсве во ексклузивно интервју за „Слободна Далмација“ во врска со режисерот Јоаким Триер и нивната нова соработка на филмот „Сентиментална вредност“ („Affeksjonsverdi“/„Sentimental Value“).
Со улогата на Џули во „Најлошата личност на светот“ на Триер, Раинсве се наметна како една од најдобрите млади актерки („Armand“) и тоа го потврди во „Сентиментална вредност“, изведувајќи уште една феноменална актерска партија. Ликот на Нора Борг има и нешто „метафилмско“ во себе. За почеток, Нора е актерка.
Во комично-драмски одлично поставената и изведена прва сцена, анксиозната Нора доживува напад на паника непосредно пред подигање на завесата и излегување на сцената. На работ на нервен слом, Нора бега сè подлабоко во „бекстејџ“, го распарува фустанот и го моли љубовникот од театарот, Јакоб (Андерс Даниелсен Лие; Триеров „house actor“), да ја бакне и брзо да има секс со неа, а кога тој одбива, таа бара барем да ѝ удри шлаканица за да ја отргне паникaта.
Раинсве го покажува целото богатство на својот талент, а Триер нè потсетува зошто е еден од најдобрите режисери од новиот милениум, специјализиран за хумани, меланхолично натопени драми („Осло, 31 август“, „Реприза“, „Погласно од бомби“). Прологот на филмот е инспириран од Триер во преплетувањето на филозофски мисли и поетски кадри.
Го слушаме размислувањето на Нора од напишаниот училишен есеј и Триер ни ја претставува нејзината семејна куќа и фамилија. Есејот е напишан од перспективата на куќата како живо суштество, сведок на сè што преживеале нејзините станари, со внатрешни размислувања дали е среќна кога е полна со луѓе и тажна кога е празна, дали чувствува болка кога ветерот ја тресе и стаклата паѓаат на подот итн. Прекрасно нешто.
И за Триер „Sentimental Value“ има нешто „метафилмско“. Главниот машки лик е оддалечен татко на Нора, Густав (Стелан Скарсгард во веројатно улогата на неговата кариера, исто така со „мета“ навестувања со оглед на тоа што и самиот е патријарх), режисер на меѓународно признати уметнички филмови какви што снима и Триер, чест гостин на Кан, кој можеби се плаши да не стане неговата иднина верзија.
Густав ја презема титулата „најлошата личност на светот“: поради работа го жртвувал семејството и ја напуштил сопругата, Нора и нејзината сестра Агнес (суптилна и ненаметлива, но од друг план извонредна Инга Ибсдотер Лилеас). По години, грижата на совест го стигнува Густав, кој, соочен со стареење и смртност, одлучува да ја прекине долгодишната пауза и да сними нов филм во некогашната семејна куќа со празни простории исполнети со стари спомени.
Се работи за автобиографска приказна инспирирана од самоубиството на мајката на режисерот по тоа што преживеала многу во Втората светска војна, а главната улога ја понудил на Нора затоа што токму на неа мислел пишувајќи го сценариото, исто како Триер за нејзината изведувачка Ренате Раинсве. Една од најдобрите сцени се случува на Филмскиот фестивал во Доувил, каде што се одржала ретроспектива во чест на Густав, кој ќе се најде на иста бранова должина со младата американска актерка Рејчел Кемп (импресивна Ел Фанинг во сосема различна улога во однос на кино-хитот „Predator Badlands“), но и ќе ја дочека зората сам на плажа слична на канската, кога забавата завршува.
На крајот, Густав ќе ја даде улогата на Рејчел, која е „метафилмска“ и за Фанинг (американската актерка која посакува соработка со ценети неамерикански автори), а таа со текот на времето ја бои косата за да изгледа како Нора. Преку филмот на Скарсгард се рефлектира фестивалската арт сцена на која припаѓа и Триер, вклучувајќи го склопувањето на финансиската конструкција на филмот и критиките кон Нетфликс („Како мислите нема да биде во кината?!“), со малку црн хумор кога Густав на внукот Ерик (Ојвинд Хесједал Ловен) за роденден му подарува DVD-а од филмовите „Irreversible“ и „The Piano Teacher“, сосема несоодветни за неговата возраст.
Но, Триер во „Sentimental Value“ всушност го прекинува филмот и животот како што некогаш правел Фелини во „8½ “, а особено Бергман во „Persona“. Како потенцијален кандидат за Оскар во 2026 година во поважни категории, „Sentimental Value“ е трансгенерациска, бергмановска семејна драма за преплетувањето на уметничкиот и животниот наратив, за живеењето уметноста и уметноста на живеењето/преживувањето, за татковците и ќерките, мајките и синовите, идентитетот, сеќавањата, минливоста на времето, обидот за искупување и лекување на траумите од минатото преку филмот.
Триер негува препознатлив уметнички израз, но е мелодрамски потсублимно од вообичаено и внимателно ја развива приказната, отстранувајќи еден по еден слој и оставајќи трага на малку сентименталност од насловот за самиот катарзичен крај. „Sentimental Value“ е многу добар додека трае, а уште подобар кога завршува. Филмот полека му се приближува на гледачот како некое старо сеќавање и продолжува да живее во неговиот ум уште денови по тоа.
