Вонредниот потег предизвика лавина настани што ја потресоа глобалната автомобилска индустрија, веќе погодена од американските царини и кинеските ограничувања за извоз на ретки метали, пишува Би-би-си.

Државен удар на пазарот на чипови

Во изјава до холандскиот парламент, министерот за економија наведе „сериозни недостатоци во управувањето и постапките во рамки на Nexperia“ што „претставуваат закана“. Тој нагласи дека мерката е исклучително ретка и наменета исклучиво за да се обезбеди континуитет на снабдувањето и да се заштитат клучните технологии за холандската и европската економија. Пекинг реагираше жестоко, обвинувајќи ја Холандија за политичко мешање.

Воведе контрола на извозот и ги запре пратките на „Nexperia“ чипови од своите фабрики во Европа, додека пратките на суровини потребни за производство во Кина беа замрзнати. Кинеската влада, во меѓувреме, одобри исклучоци од контролата на извозот за чипови наменети за цивилна употреба, но без да разјасни точно што значи тоа, инсистирајќи Холандија да ја поништи својата одлука.

„Кина ја повикува ЕУ да продолжи да го врши своето влијание за да ја повика Холандија да ги исправи своите грешки што е можно поскоро“, соопшти кинеското министерство за трговија во неделата. Матичната компанија на „Nexperia“, „Wingtech Technology“, не одговори на барањето на Би-би-си коментар.

Синџирите на снабдување како оружје

Во срцето на спорот е клучен дел од глобалниот екосистем на чипови. Nexperia произведува таканаречени „наследни“ полупроводници, кои не се најсовремени, но се неопходни за сè, од серво волан и воздушни перничиња до системи за централно заклучување.

Некои возила содржат стотици такви чипови, а „Nexperia“ ги снабдува најголемите светски производители на автомобили. Проблемот е што 70 до 80 отсто од неговото производство се испраќа во Кина за преработка, тестирање и пакување, што ги прави производителите на автомобили исклучително зависни од Пекинг.

„Производителите на автомобили заглавени во хаосот на Nexperia треба да вработат нови менаџери на синџирот на снабдување, бидејќи очигледно не научиле ништо од Ковид… и преголемата зависност од кинеските синџири на снабдување“, напиша експертот за Кина, Бил Бишоп.

Инцидентот ја истакна способноста на Кина да ги парализира глобалните синџири на снабдување, како што правеше во минатото со ретки земни метали. Бил Ечиксон од Центарот за анализа на европски политики верува дека Кина може да го држи Западот под контрола со контролирање на компанија како „Nexperia“, додавајќи дека се работи за дигитален суверенитет исто колку и за полупроводници.

Прашање на национална безбедност

Покрај преземањето, холандскиот суд го суспендирал поранешниот извршен директор на „Nexperia“, Џанг Сјуежен – основачот на кинескиот сопственик „Wingtech“ – поради лошо управување. „Wingtech“, чии акции се тргуваат на Шангајската берза е делумно во сопственост на кинеската влада, а од 2024 година САД ја ставија на официјална листа за надзор. Според судските документи објавени минатиот месец, американските власти изразија загриженост за раководството на компанијата дури и пред преземањето.

Холандските власти наводно ѝ кажале на „Nexperia“ дека би можела да биде исклучена од американската листа доколку дојде до промена на раководството бидејќи „кинескиот сопственик е проблематичен“. Хаг негира дека дејствувал под притисок од странска земја, но тврди дека постојат докази дека суспендираниот директор ги префрлувал производствениот капацитет, финансиските ресурси и интелектуалната сопственост во Кина. „Западните земји не сакаат кинески инвеститори во вакви стратешки производствени средства, дури ни во наследени чипови“, коментирал Том Нанлист од „Тривиум Кина“.

Производителите на автомобили во неизвесност

Експертите велат дека инцидентот е пример за реалните последици од економското раздвојување меѓу Западот и Кина. „Вака всушност изгледа раздвојувањето на корпоративно ниво и тоа е огромен хаос“, рече Нанлист. Добавувачите во европската автомобилска индустрија побараа појаснување за исклучоците, жалејќи се на додадената бирократија во веќе неизвесно време.

Иако промената на добавувачите е можна бидејќи конкурентите како „Infineon“, „NXP“ и „Texas Instruments“ произведуваат слични чипови, тоа не е едноставно. „Компаниите не можат да се променат преку ноќ; постојат стимулации за одржување на синџирите на снабдување, а промената на работите е исклучително комплицирана и скапа“, објасни Нанлист, додавајќи дека компонентите често се изработуваат по нарачка за специфични автомобили.

Кревкото примирје под знак прашалник

Кризата доаѓа во услови на кревко едногодишно трговско примирје меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и кинескиот претседател Си Џинпинг. Спорот околу „Nexperia“ покажува колку всушност е нестабилен договорот. Сепак, аналитичарите веруваат дека САД нема да го напуштат договорот, додека Европа нема големо влијание.

„Ова е политички многу комплицирано за двете страни, а и за Европа бидејќи не сака ова да заврши со заминување на капацитет за производство од Европа“, рече Нунлист, додавајќи дека лидерите во Брисел наводно не биле свесни за планот на холандската влада и не биле задоволни од него.

Кина и ЕУ продолжуваат со итните преговори за укинување на контролата на извозот, но оваа епизода ги откри длабоките ранливости во клучните синџири на снабдување, а односите меѓу Кина и ЕУ ќе останат напнати сè додека спорот околу „Nexperia“ не се реши целосно.